AYM’den Tarihi Karar: Cumhurbaşkanı’nın Kambiyo Rejimine İlişkin Yetkileri İptal Edildi
Anayasa Mahkemesi (“AYM”) ekonomik düzende köklü değişikliklere yol açacak bir karara imza attı. AYM 15 Ekim 2025 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan 2024/193 E., 2025/136 K. sayılı ve 17/6/2025 tarihli kararı ile 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1, 2 ve Ek-5. maddelerini iptal etti.
Yazar: Av. Haşmet Ozan Güner, Yusuf Ekrem Çelebi
Tarih: 17.10.2025
İptal Edilen Hüküm
“Madde 1 – (Değişik: 15/2/1954- 6258/1 md.)
Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salahiyetlidir.”
1567 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle Cumhurbaşkanına kambiyo rejimi, kıymetli madenler ve Türk parasının değerinin korunması hususlarıyla ilgili olarak karar alma yetkisi tanınmıştı.
İptal edilen bu madde ile birlikte, aynı kanunun kararların yürürlüğünü düzenleyen ikinci maddesi ve kurallara aykırılık halinde uygulanacak yaptırımları düzenleyen ek beşinci maddesi de iptal edildi.
1. maddenin iptaline ilişkin karar, AYM kararının Resmî Gazete’de yayınlanmasından başlayarak dokuz ay sonra (yani 15.07.2026 tarihinde) yürürlüğe girecek. Diğer maddelerin iptaline ilişkin karar ise derhal yürürlüğe girdi.
Kararın Gerekçesi
AYM; bu hususların temel hak ve özgürlüklere ilişkin olduğu, bu nedenle bunlara ancak kanunla sınırlama getirilebileceği, Cumhurbaşkanı’na verilen yetkilerle ilgili herhangi bir sınırlama getirilmediği gerekçesiyle bu maddeleri Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti.
Kararın Hukuki Etkileri Nelerdir?
İptal edilen hüküm; bankacılık, döviz cinsinden yapılan sözleşmeler, döviz alım ve satımları, sermaye hareketleri gibi pek çok düzenlemenin temeli niteliğindeydi. Bu nedenle, bu kanuna dayalı olarak çıkarılan çok sayıda karar, tebliğ ve genelgenin kanuni temeli ortadan kalkmış oldu.
9 ay içinde bu ikincil mevzuata dayanak olabilecek yeni bir kanuni düzenlemenin yapılmaması halinde, bunlar da hukuka aykırı hale gelecek. Bu düzenlemelere bazı örnekler şunlar:
Türk Parası Kıymetinin Korunması Hakkında 32 Sayılı Karar: 1989 yılında yapılan bu düzenleme, Türkiye’nin açık piyasa ekonomisine geçişinin kilometre taşlarından biri. Çok sayıda değişikliğe rağmen halen yürürlükte olan bu karar; döviz işlemleri, kambiyo rejimi, kıymetli maden ve taşların ticareti, bankacılık ve kredi işlemleri, döviz cinsinden kredilere getirilen sınırlandırmalar gibi birçok önemli konunun temel düzenlemelerini içeriyor. 32 Sayılı Karar, 1567 sayılı kanunun iptal edilen 1. maddesine dayanarak çıkarılmış olduğundan; 9 ay içinde kendisine dayanak teşkil edecek yeni bir kanuni düzenlemeye muhtaç.
TCMB Sermaye Hareketleri Genelgesi: Kredi işlemlerinin bankalar dışındaki kurumlar tarafından yürütülememesi, döviz cinsinden kredilere getirilen sınırlamalar ve bunların istisnaları gibi önemli hususları düzenleyen bu genelge de 32 Sayılı Karara dayandığından, iptal hükmünden etkileniyor.
Döviz cinsinden sözleşme yapmaya getirilen sınırlamalar: Son yıllarda gündemi çok meşgul eden, bazı sözleşmelerin döviz cinsinden yapılmasına ilişkin yasak da; 32 Sayılı Karar ve buna dayanarak çıkarılmış olan bir tebliğ ile getirilmişti. Bu kurallar da, yeni bir dayanak kanuni düzenleme yapılmaması halinde kanuni temelden yoksun kalacak.
Yukarıdaki örnekler, AYM’nin iptal kararından etkilenen düzenlemelerden sadece birkaçı. İptal kararı, birçok alandaki düzenlemelere etki ediyor.
Tartışma: Kanun Gerçekten İptal Edildi Mi?
Tüm bu etkileri temelden etkileyecek tartışmalı bir durum var: AYM, 1567 sayılı kanunun 1. maddesinin, 20.07.2025 tarihli değişiklik öncesi halini iptal etti. Çünkü konu AYM önüne bu tarihten önce gelmişti.
Ancak, söz konusu maddede 20.07.2025 tarihli 755 sayılı kanun ile, maddenin iptal gerekçelerini etkilemeyecek nitelikte bazı değişiklikler yapılmıştı. Bu değişiklikler şöyle:
AYM kararının, söz konusu maddenin yürürlükten kaldırılmış haline ilişkin olması ve karara konu maddenin yakın geçmişte yeni bir kanuni düzenleme ile az sayıda değişiklikle olsa dahi yeniden ihdas edilmiş olması, söz konusu maddenin güncel halinin AYM kararına rağmen yürürlükte kalmaya devam edeceği yönünde değerlendirilebilir. Bu tartışma, önümüzdeki dönemde hukukçuların gündemini meşgul edecek.
SONUÇ
AYM’nin bahse konu iptal kararı; bankacılık, döviz cinsinden yapılan sözleşmeler, döviz alım ve satımları, sermaye hareketleri gibi birçok hukuk alanı bakımından köklü değişiklikler gerektirmektedir. Bu kararın hukuki etkilerinin başında yeni düzenlemeye ihtiyaç gelmektedir.
Yukarıdaki metin bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliğinde değildir.
