8. Yargı Paketi ile Ceza ve Ceza Yargılaması Hukukunda Önemli Değişiklikler Yapıldı
Bu yazıda Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemeleri Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu ve Türk Medeni Kanunu kapsamında yapılan değişiklikler değerlendirilmektedir.
Yazar: Av. Şükran Demirtaş, Stj. Av. Erhan Güler
Tarih: 19.04.2024
8. Yargı Paketi olarak bilinen, 7499 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu ve ceza hukuku ile bağlantılı olarak Türk Medeni Kanunu ile birtakım kanunlarda değişiklik yapıldı.
Aşağıda, bu kanun ile 5235 sayılı Türk Ceza Kanunu (“TCK”), 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (“CMK”), 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (“TMK”) kapsamında yapılan değişiklikler açıklanacaktır.
TCK’da Yapılan Değişiklikler
Adli Para Cezalarına Esas Alınan Bir Günlük Miktarlar Değiştirilmiştir.
Kanun değişikliği ile, adli para cezalarına esas alınan en az 20 TL ve en fazla 100 TL olan bir günlük miktar, en az 100 TL ve en fazla 500 TL olarak değiştirildi. Bu doğrultuda değişiklik yapılan maddeler ve yürürlük tarihleri aşağıda yer almaktadır:
Adli para cezası (TCK m.52/2, 01.06.2024)
Mahsup (TCK m.63, 12.03.2024)
Önödeme (TCK m.75, 01.06.2024)
Suç Örgütüne Üye Olmamakla Birlikte Örgüt İçin Suç İşlemek, Ayrı Bir Suç Olarak Düzenlenmiştir.
Kanun değişikliğinden önce suç örgütüne üye olmayan ancak örgüt için suç işleyen kişilerin örgüte üye olma suçundan cezalandırılacağı düzenlenmekteydi. Ancak Kanun değişikliği ile bu kişileri kapsayacak şekilde ayrı bir suç olarak düzenleme yapıldı. Yeni düzenlemede, örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişinin silahlı örgüt suçundan ve suç işleme amacıyla örgüt kurma suçundan ayrıca ceza alacağı yer almaktadır. İlgili maddeler 12.03.2024 tarihinde yürürlüğe girmiş olup aşağıda yer almaktadır:
Silahlı örgüt (TCK m.314/3; 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür)
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK m.220/6; 2 yıldan 6 aya kadar hapis cezası öngörülmüştür)
CMK’da Yapılan Değişiklikler
Tazminat Talep Hakkı Genişletilmiştir.
Kanun değişikliği ile, i. adli kontrol işlemine karşı Kanunda yer alan başvuru imkanlarından faydalandırılmayan kişiler ile ii. konutu terk etmeme ve tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olma, bunları kabul etme şeklindeki adli kontrol tedbirleri uygulandıktan sonra kovuşturmaya yer olmadığına (takipsizlik) veya beraatlerine karar verilen kişilerin Devletten tazminat talep edebileceği düzenlendi. ii numaralı kapsamda yer alan kişilerin tazminat talepleri ise Tazminat Komisyonu tarafından değerlendirilecek.
Tazminat istemi (CMK m.141/1-2)
Tazminat isteminin koşulları (CMK m.142/2-5-8)
Tazminat isteyemeyecek kişiler (CMK m.144/1)
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Müessesesi Yeniden Düzenlenmiştir.
Anayasa Mahkemesi, 01.06.2023 tarihli ve 2022/170 Esas ve 2023/107 Karar sayılı kararı ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması (“HAGB”) kurumuna ilişkin düzenlemelerin tamamını Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmişti. Kanun değişikliği ile hukuka aykırılıklar giderilerek HAGB’nin yeniden düzenlenmesi amaçlanmıştır.
Kanun değişikliğine göre, sanıklar kabul etmeseler dahi HAGB’ye karar verilebilecektir. Eski düzenlemede bu durumun aksi öngörülmüştü. Bir diğer önemli yenilik ise HAGB kararlarına karşı istinaf yoluna başvurma imkanının tanınmasıdır. Eski düzenlemede karara karşı itiraz imkanı tanınmış ancak istinaf yolu kapatılmıştı. HAGB’ye ilişkin düzenlemeler 12.03.2024 tarihi itibariyle uygulanmaktadır:
Hükmün açıklanması ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK m.231/5-6-7-8-9-10-11-12-13-14)
Kaçakların yokluğunda yapılan işlemler yeniden düzenlenmiştir.
Hakkında yürütülen soruşturmayı veya yargılamayı sonuçsuz bırakmak amacıyla yurt içinde veya yurt dışında saklanan ve kendisine ulaşılamayan kişiye kaçak denilmektedir. Kaçak sanığın yokluğunda kovuşturma yapılabileceğine ve sorgusu yapılmışsa mahkumiyet kararı verilebileceğine ilişkin düzenleme Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmişti. Kanun değişikliği ile iptal kararı doğrultusunda önceki düzenlemeye ek olarak sorgusu yapılmayan kaçak sanık için ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemeyeceği düzenlendi. Düzenleme 12.03.2024 tarihinde yürürlüğe girdi:
Kaçağın tanımı (CMK m.247/3)
Başvuru Süreleri Yeniden Düzenlendi.
Kanun değişikliğinde, gün olarak belirlenen süreler hafta ve ay esasına göre yeniden düzenlendi. Özellikle itiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvuru süreleri değiştirildi. 7 gün olan itiraz ve istinaf süresi ile 15 gün olan temyiz süresi yeni düzenleme ile iki hafta olarak değiştirildi. Kanundaki pek çok süre benzer şekilde iki hafta olarak değiştirildi. Değişiklikten etkilenen maddedeler şu şekildedir:
Eski hale getirme dilekçesi (CMK m.41/1)
Tazminat isteminin koşulları (CMK m.142/5)
Cumhuriyet savcısının kararına itiraz (CMK m.173/1;
Basit yargılama usulü (CMK m.251/2)
İtiraz usulü ve inceleme mercileri (CMK m.268/1)
İstinaf istemi ve süresi (CMK m.273/1-3-5)
İstinaf isteminin hükmü veren mahkemece reddi (CMK m.276/2)
İstinaf isteminin tebliği ve cevabı (CMK m.277/1)
Temyiz istemi ve süresi (CMK m.291)
Temyiz isteminin kabule değer sayılmamasından dolayı hükmü veren mahkemece reddi (CMK m.296/2)
Temyiz dilekçesinin tebliği ve cevabı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının görevi (CMK m.297/1-3)
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi (CMK m.308; bir ay olarak düzenlendi)
Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının itiraz yetkisi (CMK m.308A)
Yenileme isteminin kabule değer görülmemesi nedenleri ve kabulü hâlinde yapılacak işlem (CMK m.319/2)
Delillerin toplanması (CMK m.320/3)
İstinaf ve Temyiz Kanun Yoluna Başvurularda Sürelerin Başlangıcında Gerekçeli Kararın Tebliği Esas Alınmıştır.
Kanun değişikliği ile istinaf ve temyiz kanun yollarına başvurularda gerekçeli kararın tebliğinden itibaren sürenin işlemeye başlayacağı düzenlenmiştir. Önceki düzenlemeye göre gerekçeli kararın tebliğ edilmesi şartı aranmamakta, kararın tefhimiyle birlikte süreler işlemekteydi.
İstinaf istemi ve süresi (CMK m.273/1-2)
İstinaf başvurusunun etkisi (CMK m.275/2)
Temyiz istemi ve süresi (CMK m.291/1-2)
Temyiz başvurusunun etkisi (CMK m.293/2)
Temyiz gerekçesi (CMK m.295)
Terörle Mücadele Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
Terör Örgütlerine İlişkin Düzenleme ile Türk Ceza Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Uyumlu Hale Getirildi.
Kanununun 7’nci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “220’nci maddesinin altıncı” ibaresi “314’üncü maddesinin üçüncü” şeklinde değiştirildi.
Türk Medeni Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler
Ergin Bireylerin Cezaevinde Bulunması Doğrudan Bir Kısıtlama Sebebi Olmaktan Çıkarılmıştır.
Kanun değişikliği ile kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla özgürlükleri kısıtlanan bireyler ancak kendi istekleri doğrultusunda kısıtlanabilecek veya kendilerine kayyım atanabilecektir.
Toplamda beş yıl veya daha uzun süreli kesinleşmiş hapis cezasına mahkum edilen ergin kişilerin isteği bulunmasa dahi kişinin kısıtlanması veya malvarlığının dondurulması bakımından vesayet organına takdir yetkisi tanınmaktadır.
Cezanın infazını yerine getirmekle sorumlu makam tarafından hemen vesayet organına bildirilecek ve vesayet organı, kişisel veya malvarlığının korunması açısından gerekli gördüğü takdirde, birey üzerinde kısıtlamalar uygulayabilmesi söz konusu olacaktır.
Özgürlüğü bağlayıcı ceza (TMK m.407)
Vesayete İlişkin Akıl Hastalığı ve Zayıflığı Nedeniyle Verilen Hekim Ön Raporuna Karşı İtiraz Mekanizması Getirildi.
Yapılan değişiklik ile resmî sağlık kurulu raporunun alınabilmesini için kişinin hekim ön raporu üzerine en fazla yirmi gün süreyle sağlık kuruluşuna yerleştirilebileceği düzenlendi. İlgili ve yakınlarının bu karara karşı bildirim tarihinden itibaren on gün içinde itiraz edebileceği ve itirazın denetim makamınca ivedilikler karara bağlanacağı değişikliklerle hüküm altına alındı. Düzenleme 02.03.2024 tarihinde yürürlüğe girdi.
Genel olarak (TMK m.436/1-(6))
Vesayet Sisteminin Kaldırılmasına İlişkin Hükümlerde Değişiklikler Yapıldı.
Hapis cezasının sona ermesi durumunda kısıtlama kararının ortadan kalkabileceği düzenlendi.
Beş yıldan az süreyle hapis cezasına çarptırılanların, bu cezanın yerine getirilmesiyle ilgili kısıtlamaların kaldırılması için talepte bulunmaları halinde kısıtlılık kararı ortadan kalkabilecektir.
Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezası alanlar için de kişinin talebi üzerine kişiliğinin veya malvarlığının korunması sebebinin ortadan kalkması halinde vesayetin sona ermesi istenebilecektir. Düzenleme 02.03.2024 tarihinde yürürlüğe girdi
Hükümlülerde (TMK m.471)
SONUÇ: TCK’da yapılan değişiklikler ile adli para cezalarında esas alınan miktarlar ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan örgüt adına suç işlemenin niteliği değişmiştir.
CMK’da yapılan değişiklikler ile hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler açıklığa kavuşturulmuş ve kaçakların yokluğunda yapılan işlemler yeniden düzenlenmiştir. İtiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvuru süreleriyle ilgili değişikliklerle birlikte süreler yeksenaklaştırılmıştır.
Terörle Mücadele Kanunu’nda yapılan terör örgütlerine ilişkin düzenleme ile Türk Ceza Kanunu'nda yapılan değişiklikler uyumlu hale getirilmiştir.
4271 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda, Anayasa Mahkemesi kararları uyarınca birtakım değişiklikler yapılmasına karar verilmiştir. Anayasa’nın mezkûr maddelerine aykırı olması sebebi ile Anayasa Mahkemesi tarafından iptal gerekçeleri uyarınca kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla özgürlükleri kısıtlanan bireylere ilişkin vesayet sisteminin uygulanması, kaldırılması ve sona erdirilmesine ilişkin değişiklikler yapılmıştır.
Yukarıdaki metin bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliğinde değildir.
